صابون چیست ؟

صابون چیست؟

طبق دستوالعمل FDA؛ محصولی بعنوان صابون حقیقی (true soap) در نظر گرفته می شود که از نمک قلیایی اسیدهای چرب ساخته شده باشد؛ به این معنا که، مواد تشکیل دهنده این محصول از ترکیب مخلوطی از روغن ها و چربی ها با قلیا( در صابون جامد سدیم هیدروکسید و در صابون مایع پتاسیم هیدروکسید) به وجود می آید و عملکرد آن پاکنندگی است.

با دیدن کلمه نمک تعجب نکنید، بله صابون یک نمک در نظر گرفته میشود.

از نگاه شیمی محصول نهایی واکنش میان اسید و باز ماده ایست که به طور کلی نمک می نامند.

برای مثال، نمک خوراکی(NACL) از واکنش میان هیدروکلریک اسید(HCL)، که یک اسید است وسدیم هیدروکسید(NAOH)، که یک باز است تشکیل میشود. نمک خوراکی که محصول این واکنش است ماده ای کاملا جدید بوده و از نظر خواص شیمیایی و فیزیکی با مواد تشکیل دهنده خود کاملا تفاوت دارد.

شما در فروشگاه ها و بسیاری از مراکز خرید به محصولاتی برخوردید که واژه صابون برای آنها بکاررفته که البته با تعاریف بالا کمی تفاوت دارند.

در واقع انواع صابون به دو دسته تقسیم می شوند:

صابون طبیعی (Natural Soap)

صابون طبیعی ترکیب، مخلوطی از روغن ها و چربی ها با قلیا( در صابون جامد سدیم هیدروکسید) است که طی فرایند صابونی شدن (Saponification) تشکیل می شود. این محصول ترکیبی از اسید های چرب صابونی شده وگلیسیرین است.

صابون مصنوعی (Synthetic Soap)

صابون مصنوعی که در واقع شوینده (Detergent) در نظر گرفته می شوند از اسید های چرب صابونی شده و سورفاکتانت ها یا ترکیب هر دو با هم ساخته می شوند.

چراباید صابون طبیعی استفاده کنیم؟

یکی از تفاوت عمده بین صابون طبیعی و صنعتی نحوه تولید و اجزاء انهاست.

صابون طبیعی که عمدتا به روش های سرد و گرم به صورت دست ساز تولید می شوند؛ سازندگان از روغن ها و چربی ها به صورت عمده روغن زیتون، روغن نارگیل، کره کاکائو و... که ماده اصلی انها تری گلیسیرید است استفاده میکنند. تری گلیسیرید از اسید های چرب و گلیسرول ساخته می شود از همین رو زمانیکه با قلیا مخلوط می شود اسید های چرب به نمک قلیایی ان اسید چرب تبدیل شده که عوامل صابونی بوده و گلیسرول به گیلسیرین که یک هموکتانت یا مرطوب کننده طبیعی فوق العاده هست تبدیل می شود؛ باید دقت کنید که در صابون طبیعی همه مواد تشکیل شده در محصول باقی می ماند بنابراین محصول نهایی، ترکیبی از عوامل صابونی، گلیسیرین ومواد طبیعی مرتبط با روغن های مصرف شده است.

اما در صنعت معمولا یا از تری گلیسیرید استفاده نمی شود(اسید های چرب خالص استفاده می شود) یا اگر از تری گلیسیرید استفاده شود گلیسیرین تولید شده که ماده ای ارزشمند و گران در صنعت ارایشی و بهداشتی است بعنوان محصول جانبی به بازار عرضه می شود.

همچنین اگر به برچسب صابون های بازاری دقت کنید در قسمت مواد اولیه آنها با کلماتی همچون سدیم لوریل سولفات(SLS) و همچنین سدیم لوریل اترسولفات(SLES) مواجه می شوید اینها سورفاکتانت هایی هستند که در محصولات به جهت افزایش پاکنندگی و کف اضافه می شود و در کنار این شوینده ها اسید های چرب صابونی شده همچون سدیم پالمات، سدیم استئارات و... که عوامل صابونی شده هستند نیز دیده می شود که جزء صابونی آنهاست.

در واقع سازندگان برای بخشی از محصول که عملکرد پاکنندگی دارد فقط مواد صابونی استفاده نمی کنند بلکه سورفاکتانت ها که اغلب باعث حساسیت و تحریک پوستی هستند نیز استفاده می شود. از طرفی برخی سورفاکتانت ها حاوی ماده ای به نام دی اکسان(Dioxane) که عامل سرطان زا شناخته می شود، هستند که طی فرایند تولید در انها ایجاد می شود؛ البته دز استاندارد در محصولات رعایت می شود اما همچنان در محصول وجود دارد.

بنابراین محصول نهایی مجموعه ای ازسورفاکتانت ها و عوامل صابونی است که فاقد گلیسیرین بوده و شویندگی بالایی ایجاد می کند که معمولا باعث خشکی، تحریکات پوستی و خارش و التهاب می شود.

اما صابون طبیعی فاقد سورفاکتانت بوده و از طرفی به دلیل وجود درصد بالای گلیسیرین ودرصد مشخصی چربی اضافی(Supperfat) که در حین تولید بسته به سلیقه سازنده در صابون باقی می ماند علاوه بر شستشوی مناسب مانع خشکی و حساسیت پوستی خواهد شد

منابع

The soapmaker’s companion : a comprehensive guide with
recipes, techniques & know-how / by Susan Miller Cavitch.

https://www.fda.gov/cosmetics/cosmetic-products/frequently-asked-questions-soap

ترجمه و جمع آوری : حکیمه آقاپورکاظمی